Osteoporose (botontkalking)

Wat is botontkalking?

Het lijkt of bot alleen wordt aangemaakt tijdens de groei bij kinderen en daarna een leven lang meegaat, maar dat is niet zo. Ook na de groei blijft het lichaam voortdurend bot aanmaken en afbreken. Over een periode van 10 jaar wordt het bot geheel vernieuwd. De balans tussen aanmaak en afbraak van bot wordt door verschillende hormonen geregeld. Een belangrijk hormoon is het vrouwelijke geslachtshormoon, oestrogeen. Ook mannen hebben dit hormoon.

Tot ongeveer het dertigste levensjaar maakt het lichaam meer bot aan dan dat het afbreekt. Daarna volgt een periode waarbij ongeveer evenveel bot wordt aangemaakt als afgebroken. Na de menopauze valt het hormoon oestrogeen bij vrouwen grotendeels weg. Hierdoor maakt het lichaam geen bot meer aan. Daardoor is osteoporose een aandoening die vooral op oudere leeftijd voorkomt, maar kan soms ook op jongere leeftijd voorkomen. 

Gevolgen van botontkalking

Als het bot minder sterk wordt, dan is de kans op botbreuken groter. Niet alle botbreuken worden veroorzaakt door botontkalking, maar pols-, schouder-, wervel- en heupbreuken worden hier wel vaak door veroorzaakt. 

Ook de rugwervels kunnen inzakken door botontkalking. Meestal merkt u hier niets van, omdat het vaak geen pijn doet. De wervel zakt vaak in aan de voorkant, waardoor de toren van wervels scheef komt te staan. Daardoor gaat de rug steeds meer gebogen staan.

Oorzaken botontkalking

Oorzaken botontkalking of extreme botontkalking op jonge leeftijd:

• alcohol (meer dan 3 glazen per dag);
• te laag lichaamsgewicht;
• ziekten, zoals reuma of bepaalde darmziekten;
• vroege overgang;
• tekort aan mannelijke of vrouwelijke hormonen.

Botontkalking kan ook ontstaan door bijwerkingen van bepaalde medicijnen, zoals prednison en medicatie die de aanmaak van geslachtshormonen tegengaat (Zoladex/Gosereline), bij prostaatkanker en sommige tabletten die worden voorgeschreven bij borstkanker. Hoewel deze medicatie slecht is voor de botdichtheid is het vaak nodig deze toch in te nemen. Het is dan belangrijk om goed te bewegen, vitamine D te slikken en voldoende zuivel te gebruiken. 

Onderzoek

De botdichtheid kan worden gemeten met een DEXA-scan. Dit is een apparaat waarmee een lage dosis röntgenstralen door het bot wordt gestuurd. Vervolgens wordt gemeten hoeveel röntgenstralen daarvan worden opgenomen door het bot. Zo kan de arts meten hoe hoog de botdichtheid is. Meestal wordt de dichtheid van het bot gemeten bij de heup en bij het onderste deel van de wervelkolom. Soms wordt ook nog een wervelfoto gemaakt om te zien of er wervelinzakkingen zijn.

In het bot zitten kleine botbalkjes die door dwarsbalkjes stevig op hun plaats worden gehouden. Medicijnen tegen botontkalking zorgen ervoor dat er meer dwarsbalkjes in het bot komen. De medicijnen zorgen niet voor meer kalk in het bot. Een DEXA-scan meet de hoeveelheid kalk, maar kan niets vertellen over de dwarsverbindingen. Daarom is het vaak niet zinvol om na behandeling met medicatie de DEXA-scan al snel te herhalen.

Behandeling

Het belangrijkste middel tegen botontkalking is een gezonde leefstijl: niet roken, niet teveel drinken en voldoende beweging. Ook zuivel is belangrijk: minimaal vier zuivelproducten per dag. Als het niet lukt om vier keer per dag een zuivelproduct te nemen, kunt u extra kalk in de vorm van calciumkauwtabletten of poeders gebruiken.

Tot slot is voldoende vitamine D nodig. Vitamine D kunt u kopen bij de drogist. Of u nu botontkalking heeft of niet, voor alle vrouwen boven de 50 jaar geldt het advies om dagelijks 400 eenheden vitamine D te nemen. Ook voor alle mannen boven de 70 jaar is dit de richtlijn. Voor vrouwen boven de 70 jaar wordt dagelijks 800 eenheden vitamine D geadviseerd. 

Als het risico op een (nieuwe) botbreuk groot is, kan de arts medicijnen voorschrijven. Vaak moet u deze medicijnen dan gedurende een langere periode (enkele jaren) innemen. Het is belangrijk om de medicatieadviezen van de arts goed op te volgen. Vaak wordt medicatie na een tijdje niet meer zo goed ingenomen, omdat u van botontkalking zelf niets merkt. Alleen de botbreuken, het gevolg van botontkalking, zijn pijnlijk.